ХҮНИЙ ТАРХИЙГ ОНЦГОЙ БОЛГОДОГ ЗҮЙЛ НЬ "КОДЛОГДООГҮЙ ДНХ"
БАЙСАН ГЭВ ҮҮ?
Хомо сапиенсийн геномд ДНХ-ийн дарааллын 98 орчим хувь нь кодлогдоогүй хэсэг байдаг бөгөөд өмнө нь үүнийг "хаягдал ДНХ" гэж нэрийдэн төдийлөн анхаардаггүй байжээ. Үнэн хэрэгтээ, “хаягдал ДНХ” нь генийн илэрхийллийг нарийн хянадаг хэд хэдэн хэсгийг агуулдаг байна. Үүнийг саяхан Шведийн Сканиа мужийн Лундын их сургуулийн үүдэл эсийн судлаачдын баг хүн болон шимпанзегийн тархийг өөр болгоод байгаа нь өнөөх кодлогдоогүй “хаягдал ДНХ”-тэй холбоотой болохыг олж мэдсэн байна.
Йоханссон нарын тодорхойлсон шимпанзед байдаггүй хүний урд тархины мэдрэлийн эсүүдэд агуулагддаг ZNF558 хэмээх транскрипцийн фактор. Зургийг: Лисичик
Тус судлаачдын багийн ахлагч Валленбергийн мэдрэл
судлалын төв, Лунд үүдэл эсийн төвийн мэдрэл судлаач, ахлах мэргэжилтэн,
профессор Йохан Якобссон нь “ Бид хүн, шимпанзег судлахын тулд лабораторид ургуулсан
үүдэл эсийг судалгаандаа ашигласан. Ингэхдээ үүдэл эсийг арьсны эсээс дахин програмчлаад,
хүн болон шимпанзегийн тархины эсийг тусгайлан гарган авч, дараа нь энэхүү хоёр
төрлийн эсийг харьцуулан судалсан. Үүний үр дүнд хүн болон шимпанзе нь өөрийн ДНХ-ийн зарим
хэсгийг өөр өөр янзаар ашигладаг болохыг олж мэдсэн бөгөөд энэ нь бидний
тархины хөгжилд ихээхэн үүрэг гүйцэтгэдэг болохыг тогтоосон. Бидний ялгаатай гэж тодорхойлсон ДНХ-ийн хэсэг
нь санаанд оромгүй зүйл байсан" гэж мэдээлжээ.
Учир нь уг тодорхойлсон
ДНХ-ийн бүтцийн хэсэг нь өмнө нь “ хаягдал ДНХ” хэмээн нэрлэгдэн удаан хугацааны туршид ямар ч
үүрэг гүйцэтгэдэггүй гэж тооцогдсоор ирсэн урт ДНХ-ийн хэлхээ байсан юм.
“Судлаачид өмнө нь бидний нийт ДНХ-ийн ердөө 2 орчим
хувийг бүрдүүлдэг уургийн хэсгээс хүн ба шимпанзегын ялгаатай байдлын хариултыг
хайж олохын тулд уургуудыг судалж байсан. Гэвч сүүлийн үеийн судалгааны үр
дүнгүүд энэхүү ялгаатай байдал нь судлагдаж байсан 2 хувьд агуулагдахгүй байгааг
харуулж байна. Энэ нь хүний тархины хувьслын үндэс нь генетикийн механизмууд
бөгөөд урьд өмнө бодож байснаас ч илүү төвөгтэй байж болох юм. Учир нь хариултыг
ДНХ-ийн хоёр хувьд байдаг гэж таамаглаж байсанд оршино. Бидний үр дүнгээс
харахад тархины хөгжилд чухал нөлөө үзүүлж буй зүйл нь үл тоомсорлогдож байсан 98%
- д нуугдаж байж магадгүй бөгөөд энэ талруу анхаарлаа хандуулах нь чухал
санагдаж байна. Энэ бол гайхалтай судалгааны үр дүн юм " гэж судлаачдын
баг хэлжээ.
Мөн профессор Якобссон хэлэхдээ: " Бид зөвхөн кодлогдсон ДНХ- ийг судлахын оронд 100% бүгдийг нь гүнзгийрүүлэн судлахаас өөр аргагүй болж байна. Тэгвэл энэ нь судалгааны ажлын хувьд илүү төвөгтэй болох бөгөөд туулах маш хол зам бий” гэж тодотгожээ. Ирээдүйд эдгээр судлаачдын шинэ үр дүн нь шизофрени зэрэг сэтгэцийн эмгэгийн талаархи асуултуудад генетикийн үндэслэлтэй хариулт өгөхөд хувь нэмэр оруулах болно гэж бусад судлаачид дүгнэжээ.
Судалгааны үр дүнг Cell Stem Cell сэтгүүлд нийтэлжээ.
Тайлбар:
Junk
DNA- Хаягдал ДНХ гэсэн орчуулгыг Dict.ac.mn – шинжлэх
ухааны цахим толь бичиг
Эх сурвалж:
http://www.sci-news.com/biology/human-brain-junk-dna-10156.html
Судалгааны үр дүн:
Pia A.
Johansson et al. A cis-acting structural variation at the ZNF558 locus
controls a gene regulatory network in human brain development. Cell Stem Cell, published online October 7, 2021; doi:
10.1016/j.stem.2021.09.008
Мэдээг бэлтгэсэн: Цацрагийн биофизикийн лабораторын ЭШДаА
Э. Амарзаяа