CERN ШИНЭ ТЕТРАКВАРК БӨӨМИЙГ НЭЭЖЭЭ
CERN-ийн Large Hadron Collider (LHC) дахь LHCb хамтын
ажиллагааны физикчдийн нээсэн шинэ экзотик
бөөмс нь хоёр кварк, хоёр антикварк агуулдаг. 
гэсэн тэмдэглэгээтэй, энэ нь урьд өмнө нээгдсэн хамгийн урт
насалдаг экзотик бөөм бөгөөд хоёр хүнд кварк, хоёр хөнгөн антикарк агуулсан
анхны бөөм
юм.
Зураг1. тетракварк нь хоёр
чарм кварк болон 
.png?w=1200)
гэсэн хоёр антикваркаас бүрддэг.
Кварк бол материйг бүрдүүлэгч үндсэн хэсэг. Тэд нэгдэж адронуудыг үүсгэдэг, тухайлбал барионууд, протон, нейтрон гэх мэт гурван кваркаас бүрддэг бол мезонууд кварк-антикваркийн хос хэлбэрээр үүсдэг.
Сүүлийн жилүүдэд хэд хэдэн тетракварк бөөмсийг нээсэн. Гэвч -нь хоёр тэнцвэртэй чарм антикварк агуулаагүй бөгөөд хоёр чарм кваркаас бүрдсэн анхны бөөм юм. Физикчид үүнийг "нээлттэй чарм" (энэ
тохиолдолд "давхар нээлттэй чарм")
гэж нэрлэдэг.
Чарм кварк
болон чарм
антикварк агуулсан бөөмс
нь "далд чарм"-тай байдаг бөгөөд бүх бөөмийн чарм квант тоо нь эерэг
ба сөрөг цахилгаан цэнэгийн адил тэг хүртэл нэмэгддэг. Энд чарм квант тоо хоёрыг нэмдэг тул хоёр дахин чарм байна гэсэн үг.
бөөм
нь
хоёр хүнд кварк, хоёр хөнгөн антикварктай тетракваркийн
ангилалд багтдаг анхны бөөмс юм. Ийм
бөөмс тус бүр нь хүнд кварк, хөнгөн антикваркийн нэгээс үүссэн хос мезон болж хувирснаар задардаг. Зарим
онолын таамаглалын дагуу энэ төрлийн тетракваркуудын
масс нь хоёр мезоны массын нийлбэртэй маш ойролцоо
байх ёстой.
Ийм массын ойролцоо байдал нь задралыг "хэцүү" болгож, үр дүнд нь бөөмийн амьдрах хугацааг
уртасгадаг бөгөөд үнэндээ нь өнөөг хүртэл олдсон хамгийн урт насалсан экзотик адрон юм.
Сиракузын их сургуулийн физикч, LHCb -ийн хамтын ажиллагааны гишүүн доктор Иван Поляков хэлэхдээ "Бид D*+D0
босго хэмжээнээс доогуур масстай 
тетракваркийг
нээсэн бөгөөд ихэнх загваруудын дагуу энэ
нь холбоотой төлөв
болохыг харуулж байна.".
"Энэ нь хүчтэй харилцан үйлчлэлээр D мезонуудад задарсаар байгаа боловч бусад экзотик
адронуудаас хамаагүй бага эрчимтэй байна."
Шинэ тетракварк
нь цаашид судлах сонирхолтой зүйл. Түүний задарч буй бөөмсийг харьцангуй амархан бүртгэдэг бөгөөд задралд байгаа энергийн багахан хэмжээтэй холбогдуулан түүний массыг маш сайн нарийвчлалтай харуулдаг бөгөөд
энэхүү гайхалтай бөөмийн квант тоог судлах боломжийг олгодог.
"Түүний нарийн задрал нь D0D0 π+ эцсийн төлөвтөө -виртуал D*+ нь D0 π+
болж хурдан задардаг, бүртгэхэд
хэцүү бөөмийг
агуулаагүй бөгөөд энэ нь чарм
барионы хэмжилтийг
бодвол түүний массыг илүү нарийвчлалтай тогтооход хүргэдэг." гэж LHCb физикчид
хэлэв.
"Энэ нь эргээд одоо байгаа онолын загварт хатуу
шалгалт өгч, өмнө нь хүрч чадаагүй QCD -ийн эффектийг шалгаж болзошгүй
юм."
Доктор Поляков хэлэхдээ "Хүчтэй харилцан
үйлчлэлийн хувьд тогтвортой, нягт холбоотой
экзотик
адроныг ажиглах нь QCD -ийг адроны хэмжээнд ойлгох үндэс суурь болно."
"Энэхүү шаардлагыг хангаж байгаа гэж үздэг 
нь ховор үүсдэг бөгөөд өнөөгийн LHC гэрэлтүүлэгт
хүрэхгүй байна."
"Гэсэн хэдий ч үүнийг LHC Run 3 эсвэл Өндөр гэрэлтэй
LHC дээр ашиглах боломжтой болно."
Мэдээг бэлтгэсэн: Н.Хишигбуян
http://www.sci-news.com/physics/new-tetraquark-particle-09917.html